مسجد گوهرشاد مشهد
مسجد گوهرشاد در کدام صحن است؟
مسجد گوهرشاد در مشهد، در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا (ع) و در نزدیکی صحن قدس قرار دارد. این مسجد از شمال به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از شرق به رواق امام خمینی، از جنوب به صحن قدس و از غرب به بست شیخ بهایی متصل است.
اگر پیاده به سمت مسجد بروید، از ورودی باب الجواد تا صحن گوهرشاد حدود ۱۴ دقیقه راه است. در صورت استفاده از خودرو، از صحن باب الرضا تنها ۴ دقیقه با مسجد فاصله دارید.
داستان ساخت مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد به دستور گورشاد بیگم ساخته شد. گوهرشاد خانم دختر امیر غیاث الدین ترخان و همسر شاهرخ میرزا پسر تیمور گورکانی بود
مسجد گوهرشاد به دستور گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری پسر تیمور گورکانی و دختر امیر غیاث الدین ترخان، در دوران حکومت تیموریان ساخته شد. گوهرشاد که زنی باسواد، بافرهنگ و علاقه مند به هنر و معماری ایرانی اسلامی بود، تصمیم گرفت بنایی با معاری اصیل ایرانی و درخور شأن حرم امام رضا (ع) بسازد.
او از سال 818 قمری برابر با 794 شمسی، ساخت مسجد را آغاز کرد و هزینه های آن را شخصاً پرداخت کرد.
برای ساخت این مسجد، استاد معماری ایرانی اسلامی یعنی قوام الدین شیرازی را انتخاب کرد و نتیجه کار، مسجدی با معماری بی نظیر، کاشی کاری های ظریف و تزئینات خیره کننده با ایوان های بلند و شبستان های بزرگ شد که هنوز هم یکی از بهترین شاهکارهای تاریخی ایران به حساب می آید.
در نهایت گوهرشاد در هرات افغانستان به قتل رسید و در مدرسه گوهرشاد هرات در کنار همسر و فرزندش به خاک سپرده شد.
نسبت گوهرشاد با امام رضا
گوهرشاد بیگم هیچ گونه نسبت سببی یا نسبی با امام رضا (ع) نداشت و حدود هشت قرن پس از شهادت آن حضرت زندگی می‌کرد. او فقط مشاور و همسر شاهرخ تیموری، یکی از پادشاهان قدرتمند سلسله تیموری بود. درباره انگیزه گوهرشاد از ساخت مسجد روایت های مختلفی وجود دارد؛ برخی گفته اند که وی امام رضا (ع) را در خواب دیده و به دستور آن حضرت، مسجد را بنا کرده است و برخی دیگر بر این باورند که ساخت این مسجد تنها ناشی از ارادت قلبی گوهرشاد بیگم به امام رضا (ع) بوده است.
مسجد گوهرشاد در زمان کدام حکومت ساخته شد
مسجد گوهرشاد در زمان سلسله تیموریان و در زمان امپراطوری شاهرخ تیموری پسر تیمور گورکانی (تیمور لنگ) ساخته شد. حکومت تیموری در ان زمان از قدرت های فرهنگی و هنری منطقه بود به همین دلیل بنای بی نظیری هم برای مسجد گوهرشاد طراحی و ساخته شد.
راز مسجد گوهرشاد
راز مسجد گوهرشاد بر اساس یک روایت عامیانه و قدیمی، زیر حوض فعلی مسجد گوهرشاد، زمانی خانه پیرزنی قرار داشته که هنگام ساخت مسجد، حاضر نمیشده ملکش را بفروشد. در نهایت، خانه خود را وقف می کند و گفته می‌شود که آن محدوده به شکل برجسته و مستقل در وسط مسجد حفظ شده است که به ان مسجد پیرزن هم گفته میشد.
این داستان، بدون سند تاریخی قطعی است، اما ریشه در حرف ها وروایت های مردم دارد و تا دوره قاجار هم رواج داشته است. بعدها مشخص شد که در حقیقت، بعد از زلزله سال ۱۰۸۴ هجری قمری و بازسازی مسجد، ستون هایی سنگی در وسط صحن برای تعیین محدوده حوض نصب شده بود و ارتباطی به خانه پیرزن نداشته است.
گنبد و مناره مسجد گوهرشاد مشهد
گنبد فیروزه‌ای مسجد گوهرشاد با ارتفاع 41 متر و کاشی کاری های فیروزه‌ای رنگ، نماد اصلی این بنای مذهبی است. دو مناره که در طرفین گنبد قرار دارند نیز با کاشی کاری های زیبا تزئین شده‌اند و به این مسجد جلوه ای ویژه می بخشند.
ایوان مقصوره؛ بزرگ ترین ایوان گوهرشاد
ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد دارای یک محراب بسیار زیبا برای اقامه نماز جماعت است که بخش اصلی و مهم این ایوان به شمار می آید. حاشیه های اطراف محراب با کتیبه های مرمت شده و معرق کاری های دقیق تزیین شده‌اند که از جمله آن ها می‌توان به آیات آیت لکرسی اشاره کرد. پایه‌های داخلی ایوان نیز از سنگ مرمر ساخته شده است.
ایوان ساده گوهرشاد
ایوان ساده یا ایوان شمالی در مقابل ایوان مقصوره و رو به قبله قرار دارد و به رواق دارالسیاده متصل می شود. در ضلع شمالی ایوان، کتیبه ای معرق به خط زیبا از دوران شاه عباس صفوی دیده می‌شود. بخش های داخلی ایوان با کاشی های معرق و رنگی تزئین شده است. این ایوان ویژه عبادت آقایان و محل عبور زائرانی است که قصد تشرف به حرم را دارند.
ایوان غربی مسجد گوهرشاد مشهد
ایوان غربی به بازار بزرگ متصل است و با یک در سنگی به بست شیخ بهایی متصل می شود. در گذشته به ایوان آب معروف بود و کانالی برای عبور آب از زیر آن وجود داشت. در داخل ایوان، طاق هایی به صورت قرینه و کتیبه هایی از قرآن کریم در بخش های مختلف دیده می‌شود.
ایوان شرقی مسجد گوهرشاد
ایوان شرقی که پیش تر به ایوان حاجی حسن معروف بود، به رواق امام خمینی متصل می شود. در داخل ایوان، طاق هایی در بخش های شمال و جنوب دیده می‌شود و کتیبه هایی به خط کوفی در کاشی ها نوشته شده است. این ایوان به محل های مختلفی مانند ایستگاه نگهبانان و درمانگاه متصل می‌شود.
شبستان های مسجد گوهرشاد مشهد
شبستان های مسجد گوهرشاد به صورت قرینه در اطراف ایوان ها ساخته شده‌اند. مهم‌ترین شبستان های گوهرشاد عبارتند از:
- شبستان گرم: در شرق مسجد، مخصوص عبادت آقایان.
- شبستان سبزواری: شبستان کوچکی در جنوب ایوان شرقی، نزدیک به رواق امام خمینی.
- شبستان تبریزی: در ضلع جنوبی، بین ایوان مقصوره و رواق امام خمینی؛ قبلاً به نام "شبستان بزرگ" هم شناخته میشد.
- شبستان نهاوندی: در جنوب مسجد، به دلیل اقامه نماز توسط علی اکبر نهاوندی به این نام مشهور شد.
- شبستان میلانی: در غرب مسجد، نزدیک به بست شیخ بهاءالدین.
- شبستان نجف آبادی: در غرب، قبلاً به نام "شبستان امام جمعه" معروف بود.
- شبستان علوی یا آفتاب: در شمال مسجد، نزدیک به دارالسیاده و مدرسه پریزاد.
بجز شبستان گرم، بقیه شبستان‌ها برای جلسات قرآن، آموزش، سخنرانی، مراسم مذهبی و اعتکاف استفاده می‌شوند.
عکس مسجد گوهرشاد مشهد
در ادامه تصاویری از مسجد گوهرشاد مشهد خواهیم گذاشت تا شما با این معماری جذاب و با شکوه بیشتر آشنا شوید.
جمع بندی
مسجد گوهرشاد در ضلع جنوبی حرم امام رضا (ع) و در نزدیکی صحن قدس قرار دارد. این مسجد با معماری ایرانی اسلامی بی نظیر، شامل گنبد فیروزه‌ای، مناره های زیبا، چهار ایوان و هفت شبستان، به یکی از جاذبه های اصلی مشهد تبدیل شده است. اقامت در کنار مسجد گوهرشاد برای شرکت در نماز جماعت و مراسمات مذهبی یکی از تجربه های معنوی و جذابی است که بسیاری از زائران به دنبال آن هستند. این مسجد با فضایی آرام و پر از انرژی معنوی، به طور دائم میزبان نماز جماعت های مهم، سخنرانی ها، مراسم دعای کمیل، ندبه، توسل و دیگر مناسک مذهبی است. اقامت در نزدیکی مسجد گوهرشاد علاوه بر این که دسترسی به حرم و صحن‌های مختلف را آسان می‌کند، فضایی مناسب برای عبادت و تجربه لحظات معنوی را فراهم می آورد.
